خیلی‌ها می‌خواهند از ایران زیر سلطه روحانیون شیعه فرار کنند. آمار ثبت‌نام ایرانی‌های برای لاتاری کارت سبز یا اقامت دائم در آمریکا در دوره ۲۰۲۲ هنوز به صورت رسمی اعلام نشده است ولی گفته می‌شود که ۱ میلیون و ۴۰۰ هزار ایرانی در پاییز گذشته بختشان را برای دریافت گرین‌کارت آمریکا آزموده‌اند. این رقم برای برنامه لاتاری ۲۰۲۱ که ثبت‌نام آن در پاییز ۱۴۰۰ انجام شد حدود ۷۶۰ هزار نفر و در پاییز ۱۳۹۹ حدود ۱ میلیون و ۳۵۰ هزار نفر بوده است.

سال ۱۳۹۷ هم دست‌کم یک میلیون و ۶۰۰ هزار ایرانی شانس خود را برای دریافت این کارت آزمودند که تنها تعداد اندکی از آنها برنده خوش‌ شانس این قرعه‌کشی شدند.

این میل یا اجبار به مهاجرت پیش‌تر زمینه‌های علمی و سیاسی و فرهنگی و اجتماعی داشت که به تدریج شیب آن به حوزه اقتصادی متمایل شده و در حال حاضر بخش قابل توجهی از مهاجرت ایرانی‌ها را انگیزه‌های مالی و اقتصادی تشکیل می‌دهد.

در واکنش به این موج گسترده مهاجرت که ورزشکاران و هنرمندان و نویسندگان و دانشجویان و حتی بیکاران و فقیران را هم شامل می‌شود، علی خامنه‌ای خواستار برخورد با آن‌دسته از اساتید و نهاد‌هایی است که دانشجویان را تشویق به مهاجرت می‌کنند.

عادل فردوسی‌پور هم به تازگی گفته است با مهاجرت هر ایرانی «یک خنجر بر قلبم» زده می‌شود و محمد پولادگر، معاون وزیر ورزش هم به ورزشکاران مهاجر یا پناهنده کنایه زده «وطن هتل نیست که وقتی خوب سرویس نمی‌دهد رهایش کنید.»

کیانوش جهانپور، رئیس سابق روابط عمومی وزارت بهداشت هم موج مهاجرت دانشجویان را به «قاچاق مدرک تحصیلی» تشبیه کرده و نوشته است «تعرفه‌های فعلی آزادسازی مدارک»، صادرات نیروی انسانی به «ثمن بخس» است و این قیمت باید بیشتر شود.

این قبیل اظهار‌نظر‌ها و موضع‌گیری‌ها و توصیه‌ها، اما نتوانسته مانع یا عامل کاهش موج گسترده خروج ایرانی‌هایی باشد که به این نتیجه رسیده‌اند ایران برای آنها دیگر جای زندگی کردن نیست.

چرا مهاجرت ایرانی‌ها افزایش یافته است؟

جامعه ایران وارد یکی سخت‌ترین شرایط اقتصادی و اجتماعی در تاریخی خود شده است. هم‌‌زمانی شرایط سخت اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، تکانه‌های شدید اقتصادی و تلاطم‌های شدید نرخ ارز و نرخ تورم، همراه با رکود شدید اقتصادی و افزایش نرخ بیکاری و سایر مسائل و معضلات سیاسی و اجتماعی باعث تقویت پیشران‌ها و نیروهای رانشی مهاجرتی و نیز تشدید میل به مهاجرت در ایران شده است.

«عدم وجود فرصت‌های ایفای نقش»، «احساس غیرمفید بودن» و «نداشتن تصویر امیدوارکننده نسبت به آینده» از دیگر زمینه‌های میل به مهاجرت در ایران طی سال‌های اخیر است.

در این میان تازه‌ترین داده‌های رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد «وضعیت کلی» ایران و «عوامل اقتصادی» در سال‌های اخیر از جمله مهم‌ترین عوامل و انگیزه‌ ایرانی‌ها برای مهاجرت است.

میل مهاجرت در کدام گروه‌ها بیشتر است؟

نتایج یک پیمایش در ایران می‌گوید ۵۰ درصد کارکنان شرکت‌های نوآفرین (استارتاپ) و ۴۴ درصد دانشجویان و ۴۰ درصد پزشکان و پرستاران و محققان و پژوهشگران قصد دارند ایران را ترک کنند.

از تمام این گروه‌ها تنها ۱۵ درصد آنها گفته‌اند قصد دارند در ایران بمانند.

۷۳ درصد پزشکان و پرستاران و ۵۹  درصد دانشجویان آثار منفی تورم و گرانی را از عوامل تشدید میل مهاجرت خود اعلام کرده‌اند.

۶۹ درصد اساتید و محققان و ۵۹ درصد فعالین شرکت‌های نوآفرین هم اثر تحولات اقتصادی بر تصمیم به مهاجرت خود را بسیار زیاد دانسته‌اند.

 در میان گروه‌های مختلف اجتماعی هم ۴۷ درصد پزشکان و پرستاران، ۳۹ درصد فعالین شرکت‌های نو‌آفرین، ۳۲ درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و ۲۴ درصد اساتید محققان و پژوهشگران امکان ایفای نقش در جهت توسعه و پیشرفت ایران را برای خود «خیلی کم» ارزیابی کرده‌اند.

چند میلیون ایرانی خارج کشور زندگی می‌کنند؟

تازه‌ترین آمار‌های «رصدخانه مهاجرت ایران» می‌گوید در حال حاضر حدود چهار میلیون و ۴۰۰ هزار ایرانی در کشور‌های مختلف جهان زندگی می‌کنند. پیش‌تر مقام‌های وزارت امور خارجه آمر ایرانیان ساکن کشور‌های دیگر را شش میلیون برآورد کرده بودند.

کدام کشور‌ها مقصد ایرانی‌هاست؟

آمار‌ها می‌گوید در حال حاضر آلمان، سوئد، هلند و فرانسه در اتحادیه اروپا میزبان بیشترین تعداد مهاجر متولد ایران هستند. 

آلمان با ۱۵۲ هزار مهاجر متولد ایران در جایگاه نخست قرار دارد، سوئد با ۷۹ هزار نفر، هلند با ۳۴ هزار نفر و فرانسه با ۲۶ هزار نفر در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.

در سال ۱۳۹۹ هم بیشترین درخواست ویزا و صدور ویزای شنگن برای ایرانیان در اروپا، متعلق به آلمان، فرانسه و ایتالیا بوده است.

انگستان هم دومین مقصد مهاجرت ایرانی‌ها در قاره اروپا است و جمعیت ایرانی‌های کشور استرالیا در این سال‌ها هم روندی صعودی داشته است.

آمریکا و کانادا هم یکی از مهم‌ترین مقاصد مهاجران ایرانی است.آمار شورای عالی ایرانیان می‌گوید در حال حاضر یک میلیون و ۵۰۰ هزار ایرانی در آمریکا و ۴۰۰ هزار ایرانی هم در کانادا زندگی می‌کنند.

افزایش آمار مهاجرت اقتصادی ایرانی‌ها

گزارش سال ۱۴۰۰ رصدخانـه مهاجرت نشان می‌دهد مهاجرت‌هـای اقتصـادی و کاری به مهمترين نوع و کانـال مهاجرت ایرانیان تبدیل شده اسـت. 

آن‌طور که در این گزارش جامع آمده است بسیاری از مهاجرت‌هایـی که از سایر کانال‌هـای تحصیلی یـا پناهجویـی  انجـام می‌شـود نیز دلایل یـا زمینه‌های اقتصـادی دارد. 

میـل به مهاجرت در میـان گروه‌هـای حرفـه‌ای و فعالان دانش‌بنیان هم افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته که عوامل ریشه اصلی‌ آن مسائل و مشکلات اقتصادی است.

افزایش شمار پناهجویان ایرانی در جهان

آمار‌های رصد‌خانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد در سال ۱۳۹۹ دست‌کم ۱۵ هزار ایرانی در کشورهای مختلف جهان درخواست پناهندگی داده‌اند.

در این سال به ۸۶۱ نفر از پناهندگان ایرانی تابعیت کشورهای دیگر داده شده است.

مقصد این نوع مهاجرت اجباری در سال‌های اخیر در کنار مهاجرت‌ها با هدف سرمایه‌گذاری، بیشتر ترکیه است که آمار‌های فراوانی از سرمایه‌گذاری گسترده ایرانی‌ها در این کشور منتشر شده است.

دانشجویان همچنان از ایران خارج می‌شوند

بر پایه گزارش‌های رسمی تعداد دانشجویان ایرانی در خارج از کشور از تراز ۱۹ هزار دانشجو در سال ۱۳۸۲ به تراز ۵۶ هزار دانشجو در سال ۱۳۹۷رسیده است.

آمریکا، ترکیه، آلمان، ایتالیا و کانادا پنج مقصد اصلی دانشجویان ایرانی در دنیا هستند که در سال ۱۳۹۸ بیش از ۱۱ هزار دانشجوی ایرانی در آمریکا مشغول به تحصیل بودند.

۷۵ درصد این دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی (ارشد و دکترا) مشغول به تحصیل بودند و بیش از نیمی از دانشجویان هم  در رشته‌های مهندسی تحصیل می‌کردند.

جمعیت دانشجویان ایرانی ساکن خارج از کشور در سال ۱۳۹۸ حدود ۵۶ هزار نفر تخمین زده شده است.

آمار‌‌های رسمی همچنین نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۰، حدود ۴۰ درصد المپیادی‌های دانش‌آموزی از ایران خارج و بیش از ۳۷ درصد آن‌ها مقیم خارج شده‌اند.